GIÁO TRÌNH VIỆT NGỮ (Tiếng Hồng Kông) Dịch giả: Tuyet Son Phi Ho Trung tuần tháng tám năm 1996, anh Định Âu cùng tôi đến Thuận Đức (Quảng Đông) để tham gia “Hội nghị giáo dục Hoa văn quốc tế” đã được Văn phòng đối ngoại Trung Quốc phê duyệt tổ chức, ở khách sạn Tiên Tuyền thuộc núi Thuận Phong có duyên được cùng phòng; trong khoảng thời gian này, anh ta từng đề cập với tôi chuyện muốn hợp tác với người bạn biên soạn một cuốn sách giáo khoa Việt ngữ lấy đồng bào các nơi rành tiếng phổ thông làm đối tượng dạy học. Người xưa nay chịu khó nghiên cứu học vấn như anh ta, trong vòng thời gian ngắn ngủi chưa đầy hai năm, đã hoàn thành xong kiệt tác đồ sộ gần ba trăm trang, đồng thời căn dặn tôi phải viết một bài tựa cho cuốn sách. Anh Định Âu chịu khó nghiên cứu, là chuyện nằm trong dự liệu, chuyện nằm ngoài dự liệu là anh ta mời một người chẳng nghiên cứu gì về Việt ngữ như tôi đi viết lời tựa. Tôi chỉ có thể viết ra những cảm tưởng sau khi đọc sách, xem nó như lời tựa mà thôi. Bài tựa ngắn này của tôi chỉ sợ không thể làm tròn trách nhiệmnói hết toàn bộ ưu điểm của cả cuốn sách cho độc giả.Tác phẩm của anh Định Âu, lấy tên là “Giáo trình Việt ngữ (tiếng Hồng Kông)”, dạy tiếng Quảng Châu mà người Hồng Kông nói. Tiếng Quảng Châu mà người Hồng Kông nói và tiếng Quảng Châu ban đầu mà người Quảng Châu nói, do phương diện tiếp xúc khác nhau, các mặt như ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp đều đã xuất hiện những sai khác với mức độ khác nhau, anh Định Âu với kiến giải cao siêu, quan điểm rõ ràng, đã đưa ra khái niệm “tiếng Hồng Kông”, có thể thấy cuốn “giáo trình” này được biên soạn dựa trên tình hình thực tế phát triển của tiếng Quảng Châu ở Hồng Kông. Lịch sử dạy học Việt ngữ của địa khu Hồng Kông khá lâu đời, theo tôi được biết, khi xưa học sinh đa phần giới hạn trong những nhân sĩ ngoại tịch sống và làm việc tại Hồng Kông, vì vậy việc thiết kế giáo trình đều hướng đến nhu cầu của những nhân sĩ ngoại tịch. Mấy năm gần đây, số người di cư nội địa tăng đột biến, nên đã chuyển sang lấy người dân trong nước có tiếng mẹ đẻ là tiếng phổ thông làm chủ. “Giáo trình” của anh Định Âu bỏ cũ tạo ra cái mới, chú trọng đến việc đối dịch Việt ngữ và tiếng phổ thông, so sánh với các giáo trình hiện giờ, càng thích hợp hơn với nhu cầu dạy và học Việt ngữ ở địa khu Hồng Kông. Nội dung bài học đã biên soạn, được gọt giũa kỹ lưỡng, có mục tham khảo đối dịch Việt ngữ và tiếng phổ thông, bổ sung thêm giảng giải trọng điểm hiện tượng ngữ pháp, từ vựng và ngữ âm của Việt ngữ, việc dạy học hiển nhiên sẽ tiến hành một cách mũi nhọn, từ đó gặt hái được hiệu quả như mong đợi. Bối cảnh văn hóa khác nhau, người nói những ngôn ngữ khác nhau khi giao lưu, cho dù ngôn ngữ có chính xác không phạm lỗi, thì cũng có thể xảy ra hiểu lầm. Đồng bào các nơi lấy tiếng phổ thông làm tiếng mẹ đẻ, học nói “tiếng Hồng Kông”, tương tự cũng gặp phải vấn đề sai biệt của văn hóa Hồng Kông và nội địa. Một điểm đặc sắc khác của “giáo trình”, là coi trọng thực dụng, biên soạn bài đọc cố gắng chọn lựa các đề tài từ trong hoàn cảnh xã hội và đời sống thường nhật, làm cho học sinh có thể một mặt học tập “tiếng Hồng Kông”, một mặt khác còn có thể học tập văn hóa và hiểu rõ được thực tế xã hội và cuộc sống của Hồng Kông. Xem kiến thức ngữ văn và kiến thức văn hóa là một hệ thống hoàn chỉnh, để có thể nắm bắt toàn diện năng lực vận dụng ngữ văn. Từ phần “hạng mục chuyên ý” chèn ở phía sau bài học có thể thấy rằng, việc giới thiệu các kiểu câu cơ bản thường dùng trong giao tiếp, dụng ý của người biên soạn quả là hai năm rõ mười. Anh Định Âu là chuyên gia ngữ pháp tiếng Trung, đảm nhiệm công tác nghiên cứu Việt ngữ nhiều năm, viết nhiều sách ngữ pháp tiếng Quảng Châu và từ điển các loại, thành tựu hơn người; người cùng biên soạn là cô Trương Lịch Nghiên và cô Cao Thạch Anh, tôi cũng có quen biết, đều là các giáo viên tiếng phổ thông và tiếng Quảng Châu có thâm niên, từng viết không ít giáo trình tiếng phổ thông và tiếng Quảng Châu, đều thu về được nhiều đánh giá tốt. Hiện tại bọn họ hợp tác biên soạn cuốn sách giáo khoa Việt ngữ lấy đồng bào các nơi rành tiếng phổ thông làm đối tượng, có thể nói rằng lấy được lòng người, thành tích luôn sẽ rõ như ban ngày vậy. Cấu tứ của sách kỹ càng, chọn đề tài hợp lý, vừa lý tưởng cho dạy học, lại phù hợp với nhu cầu thực tế của xã hội, nghiêm túc mà nói, rất đáng để giới thiệu cho độc giả. Lý Gia Thụ (1/8/1998) Khoa tiếng Trung Đại học Hồng Kông Sách lấy tên là “Giáo trình Việt ngữ (tiếng Hồng Kông)”, từ đây có thể suy ra, sách sẽ dạy tiếng Quảng Châu ở địa khu Hồng Kông. Tiếng Quảng Châu tại Hồng Kông gần mười mấy năm nay, đã phát sinh ra rất nhiều thay đổi, ngôn ngữ được nói ở Hồng Kông đã dần hình thành nên bản sắc riêng của mình, đến nỗi so với tiếng Quảng Châu ở Quảng Châu, đã xuất hiện một khoảng cách khá lớn. Chính là dựa vào thực tế của loại ngôn ngữ này, đồng thời vì để việc dạy học có thể được tiến hành một cách mũi nhọn, chúng tôi ở đây bèn đề xuất ra khái niệm “tiếng Hồng Kông”. Tùy theo quan hệ qua lại ngày một nhiều của Hồng Kông và nội địa Trung Quốc, cùng với các hộ dân nội địa di cư đến Hồng Kông ngày càng tăng lên, đã đem đến nhu cầu muốn học tập tiếng Hồng Kông. Trong quá khứ chỉ giới hạn trong phạm vi những nhân sĩ ngoại tịch sống và làm việc tại Hồng Kông, cho đến rộng hơn là đồng bào các nơi rành tiếng phổ thông làm chủ. Cuốn giáo trình chủ yếu được biên soạn phục vụ cho nhóm người ở phía sau. Giáo trình phân thành ba đơn vị, tổng cộng 30 bài. Nội dung của giáo trình bao gồm các mục như: bài đọc, đối dịch tiếng phổ thông, từ vựng trọng điểm, giảng giải ngữ âm và ngữ pháp, hạng mục chuyên ý, luyện tập, nhận dạng chữ Việt, đọc đoản văn. Thiết kế của ba đơn vị này, tuần tự từng bước một, đều có trọng tâm riêng biệt. Bài đọc của giáo trình, ở hai phần phía trước dựa trên cuộc sống hằng ngày để lấy đề tài, còn phần thứ ba thì dựa trên tình cảnh xã hội để lấy đề tài. Tài liệu nói chuyện của bài đọc cố gắng hết sức phù hợp với thực tế xã hội và cuộc sống ở Hồng Kông, đề tài được đề cập đến sẽ luôn rất phổ thông. Thông qua việc học tập, học viên không những nắm bắt được kỹ năng ngôn ngữ, mà còn có thể hiểu rõ hơn diện mạo của xã hội Hồng Kông từ trong giáo trình. Giáo trình sẽ giới thiệu một cách hệ thống kiến thức ngữ âm của tiếng Hồng Kông, giúp cho học viên hiểu tường tận được hệ thống ngữ âm, làm quen với các loại hiện tượng ngữ pháp và từ vựng của tiếng Hồng Kông, đồng thời giáo trình cũng chú trọng đến chức năng chuyên ý của ngôn ngữ, ở trong hai đơn vị sau cùng sẽ giới thiệu các kiểu câu nói cơ bản thực dụng như lời xin lỗi, thỉnh cầu vân vân. Phần chú âm của giáo trình, sẽ sử dụng “Phương án bính âm tiếng Quảng Châu”. Phương án này căn cứ theo bản chỉnh sửa “Phương án bính âm tiếng Quảng Châu” được Phòng giáo dục tỉnh Quảng Đông công bố vào năm 1960. Đối với những người hiểu được “Phương án bính âm Hán ngữ”, sẽ rất nhanh hiểu được bộ phương án này và vận dụng nó để học tập tiếng Quảng Châu. Thiết kế ban đầu của giáo trình, từng được xem như giáo trình dùng thử của khóa học Việt ngữ được Hội văn học Trung Quốc ngữ Hồng Kông bố trí vào năm 1989, nội dung chủ yếu nằm vào phần thượng của hiện giờ, cũng từng thường được chỉnh sửa để xuất bản. Cuốn sách này chính là dựa trên cơ sở đó để tiến hành sửa đổi và bổ sung thêm. Cuốn giáo trình do tiến sĩ Trịnh Định Âu phụ trách thiết kế và quy hoạch toàn bộ cuốn sách, biên soạn các phần chủ yếu, cô Trương Lịch Nghiên và cô Cao Thạch Anh phụ trách biên soạn và chú âm cho phần ngữ âm.
